تحلیل مقایسه‌ای زیبا‌یی‌شناسی روایی در داراب‌نامه طرسوسی و بیغمی (با رویکرد نظام ژرف‌ساخت و روساخت روایی اریک لاندوفسکی)

یکی از مهم‌ترین شاخه­های تحلیل گفتمان، تحلیل گفتمان روایی است. این نظریه از وسعت قابل ­ملاحظه‌ای برخوردار است و محقّقان بزرگ و متعدّدی به ارایة آرای خود در این حوزه پرداخته‌اند. یکی از مهم‌ترین این نظریه‌پردازان، اریک لاندوفسکی است. از نظریه­های مهم و مشهور لاندوفسکی، پیرامون گفتمان روایی، «نظام ژرف­ساخت و روساخت روایی» یا با نام دیگر، زیبایی­آفرینی روایی است. البته درک کامل این نظریه، به آسانی ممکن نیست چرا که هم دارای گستردگی است و هم به لحاظ فکری، دارای پیچیدگی است اما می­توان گفت از نظریه‌های کاربردی و مناسب برای تحلیل متون داستانی و روایی است. هریک از دو نظام ژرف‌ساخت و روساخت روایی، دارای مؤلّفه­ها و مصادیقی است. نظام روساخت شامل مؤلّفه­هایِ «انسجام جملات و بندها»، «یکپارچگی بندها در هرقسمت از متن»، «نمودار زبان و جنسیت» و «عنصر لحن» است و نظام ژرف­ساخت شامل مؤلّفه­های «بینامتنیت هم‌گون»، «نظام تصادف»، «نظام تعلیق» و «محور تنشی» است. در این مقاله، با توسّل به نظریة روساخت و ژرف­ساخت روایی لاندوفسکی، به تحلیل مقایسه­ای مهم‌ترین داراب­نامه­های موجود در ادبیات فارسی یعنی داراب‌نامه طرسوسی و بیغمی پرداخته می­شود. و این برای نخستین بار است که از ظرفیت این نظریة مهم در بررسی یک متن ادبی، استفاده می­شود.